Z ostatnich lat XIX wieku pochodzi pierwsza wzmianka dotycząca ręcznych form do twarożków, tzw. „kołatek“. Formy zwykle produkowane były przez miejscowych rzemieślników, mianowicie przez stelmachów i tokarzy w drewnie. W miejscowości Loštice znana była produkcja form w firmie Františka Tomáška, z której pochodzi również dokładny opis produkcji.

[{{:23_vyrobce_klapacek.jpg?200|Producent form František Tomášek z żoną}}]
[{{:24_katalog_vyrobce_klapacek.jpg?200|Katalog firmy Tokarstwo w drewnie Františka Tomáška}}]
----
Do produkcji stosowano wyłącznie drewno grabowe, dostarczane z miejscowości Hartínkov koło Kladek. Do produkcji jednej formy potrzebny był pień o długości minimalnie 60 cm, ponieważ po suszeniu brzegi pękały i konieczne było ich odcięcie. Półprodukt podzielono krzyżowo do 4 części, żeby eliminować środkową, miękką część pnia, tzw. „duszę“, nie nadającą się do toczenia. Formę zrobiono według wymaganego wymiaru twarożka i toczenie kontrolowane było według „drewnianego szablonu“. Forma tworzona była dwoma walcami połączonymi żelaznym zamkiem (kupowane w sklepie, przed instalacją cynowane przez miejscowego ślusarza R. Mittága). Dolny walec przymocowany był do deski, częścią górnego walca była drewniana rączka. Oba walce toczono na powierzchni styku w ten sposób, że po ściśnięciu twarogu powstawała przestrzeń - forma – odpowiadająca wymaganemu wymiarowi twarożka. Forma wyścielona była płótnem przymocowanym gwoździami, zapobiegającym klejeniu twarogu do formy i ułatwiającym wyrzucenie gotowego twarożka z formy. Wyścielanie formy i przymocowanie formy do deski było już zadaniem producenta twarożków. W przypadku pełnego wykorzystania wynosił okres żywotności foremki ok. pół roku. Poza drewnem grabowym stosowano również inne, mniej wytrzymałe materiały. Średnia wydajność pracownicy z formą ręczną wynosiła 150 kop, a więc 9 000 sztuk. 

[{{:25_klapacka_drevena_s_platynkem.jpg?200|Drewniana forma z płótnem}}]
[{{:26_retro_klapani_1.jpg?200|Formowanie ręczne}}]
----

Szkoła mleczarska w mieście Kromieryż z swoim zakładem produkcji twarożków podobno odegrała dużą rolę w wprowadzaniu nowej technologii - szczypiec do twarożków. Szczypce miały duże rękojeści zakończone parą wzajemnie odwróconych perforowanych misek w kształcie twarożka, wyścielanych tkaniną; pierwsza wzmianka dotycząca szczypiec pochodzi z 1915 r. Jedyna wzmianka dotycząca formowania produktów za pomocą szczypiec podaje produkcję 70 kop na dobę. Rzadkie są wzmianki dotyczące form do twarożków.

[{{:27_retro_klapani_2.jpg?200|Formowanie ręczne}}]
[{{:28_retro_klapani_3.jpg?200|Formowanie ręczne}}]

----
{{goback>« Powrót}}